Rabu, 19 Maret 2014



Gancaran (Prosa) inggih punika kekawian utawi karangan sane bebas sane nenten kaiket antuk uger-uger sekadi tembang, guru lagu lan padalingsa. 
Gancaran (prosa) Prasida kakepah sekadi ring sor puniki :
1.      Satua.
Satua malih kapalih dados 7 soroh, inggih punika:
1.      Manusa tekening Beburon.
Conto: Belibis Putih
, Nang Cubling, Ayam Ijo Sambu
2.      Manusa tekening Manusa.
 Conto:
I Dempuawang, Nang Bangsing tekén I Belog
3.      Manusa tekening Dewa.
Conto: I Raré Angon
, Tosning Dadap Tosning Presi
4.      Manusa tekening Raksasa.
Conto:
I Dong Ding, I Ketimun Mas, I Gringsing teken Ni Ranjani
5.      Beburon tekening Dewa.
Conto:  
I Cicing Gudig
6.      Beburon tekening Beburon.
Conto:
I Kedis Sangsiah teken I Bojog,. Kambing Takutin Macan
7.      Beburon tekening Entik-entikan.
Conto: I Lutung teken Kakua mamaling isen. Gajah ane Nyapa Kadi Aku

2.      Babad,
conto : Babad Brahmana, Babad Kesatria Taman Bali, Babad Pasek Gegel
3.      Mitos,
conto : Kisah Mayadanawa, Dalem Balingkang, Sang Hyang Saab.
4.      Legenda,
conto : Kebo Iwa. Jaya Prana lan Layon Sari
5.      Prasasti,
conto : Prasasti Bebetin, Belanjong.
6.      Epos,
conto : Mahabharata lan Ramayana.
7.      Tantri,
conto : Ni Diah Tantri, Bhagawan Dharmaswami
8.      Pralambang (Basita Paribasa),
Pralambang kapalih dados 16, inggih punika:
1.        Sesonggan.
Conto:
a.       Abias Pasih, sukseman ipun : nenten kenii antuk ngewilangin ketah ipun
b.      Aduk Sere aji keteng sukseman ipun : umpami ring desa wenten karma desan ipun adiri malaksana kaon (mamaling), raris maka Desa kaucapan kaon seneng memaling

2.        Sesenggakan.
Conto:
a.       Buka Besi Teken Sangihane, Pada Apesne, sukseman ipun sekadi anake mapakarya , sang nalih miwah sang kadalih, jaten sami-sami nelasan prabeya
b.      Buka cicinge ngongkong, tuara pingenan nyegut , sukseman ipun : sekadi jadmane sane degag ngsku wanen , kewanten jatin ipun getap.

3.        Sesawangan.
Conto:
1.      Rambute inggel ngredep kadi bulun jangkrik.
2.      Rarike madon intaran.
3.      Paliatne kadi tatit
4.      Isitne ngembang rijasa
5.      Tayungane kadi busunge amputang

4.        Papindan.
Conto:
a.       Boke malayah alu, teges ipun : boke mirib layah alu masepak muncuk ipun.
b.      Beragaring tulangne mamukun kalotteges ipun mirib bun kalot.
c.       Panyingakane nunjung biru , teges ipun penyigakane mirib tunjung biru nganggo cilak.
d.      Cunguhe menyambu rakta , teges ipun cunguh gede tur barak.
e.       Kumise majadengkol, teges ipun : kumis samah tur gelgel.
f.       Kupinge nyanggar sekar, tegasipun: karnane becik sumpangin sekar.
g.      Kukune memapah biu, tegesipun: kukune mirip papah biu, sada lengkung.
h.      Lambene barak ngatirah, tegesipun: lambene mirip buah katirah barak.
 
5.      Sasemon.
Conto: ape perlune ngubuhin  kayu buka kene, ane tana guna , tulen bene lakar tuyuh nyampatan luu sai-sai

6.      Sloka.
Conto:

a.       Buka slokane tusing ada abian ane tusing misi lateng, sukseman ipun nenten wenten Banjar sane nenten medaging anak sane kual
b.      Buka slokane disisine maukir di tengahne pulasan, sukseman ipun pekatenan ipun ring sisine becik kewanten sujatin ipun manah nyane kaon(dusta)


7.      Sesimbing.
Conto:
a.       Be di pengorengane bang ngeleb: teges ipun :sekadi anake ngambil anak istri bajang,sampun kakening , rikala ipun lenge, anak istri punika malaib.
b.      Bas tegeh baan negak, dilabuhe baonge lung. Teges ipun : sakadi anake polih pangkat tegeh, raris nyeled pipis (korupsi), ipun katara raris kausanang makarya tur ipun salah mahukum.
c.       Sadueg-dued semale makecos, pasti taen ulung; tegesipune : Asapunapi je ririh anake, pasti ipun taen iwang utawi salah.
d.      Yadin asapunapi tegeh pakeber badudane , di ulungne masih ke taine sukseman ipun : yadin amunapi ageng anake polih kabagian yening sampun ganti surud kasadian ipun , taler ipun mawali tiwas sekadi kuna
e.       Semunne nyukcuk langit sukseman ipun kaucapan ring anake sombong.

8.      Wewangsalan.
Conto:
a.       Asep menyan maje gau , nakep lengar aji kau
b.      Be lele mawadah kau, suba jele mara tau.
c.       Bedeg majemuh bangsing di banjar , jegeg buin lemuh langsing lanjar
d.      Don sente don plindo, ade kene ade keto.  

9.      Peparikan.
Conto:

1.      Be taluh pejang jumah
Kakuana ampe-ampelang
Kaden aluh ngalih somah
Di tuane maselselan
2.      Ngalap wani ngaba bawang
Ngalap manggis empes-empesin
Anak jani tuara tawang
Ulat manis mamanesin

10.  Cecangkitan.
Conto:
a.       Di uma mula jagung atebih tusing enyak mentik teges ipun jagung sane matebih pamula janten nyak mentik.
b.      Ngoreng Gerang pesu lengis , ngoreng muluk tusing pesu lengis teges ipun yening ngorang Gerang pesu lengis, ngoreng muluk tusing pesu lengis.

11.  Raos ngémpélin.
Conto:
1.      Napi kalih ditu.
2.      Jumah uyut makejang anake ningeh

12.  Cecimpedan.
Conto:
1.      Apa maglebub masuryak? Cawisannyane: danyuh.
2.      Apa maglebug nelik? Cawisannyane: pongpongan.  

13.  Cecangkriman.
 Conto:

Berag landung,
Ngelah panak cenik liu,
Memene slelegang,
Panak ne jekjek enjekin,
Menek tuun,
Mememne gelut gisiang. (Jan)

Jalan buntu,
Tan masepak nolor terus,
Nyen makeneh mentas,
Apang elahang agigis,
Musti blenggu,
Majalan ditu magaang. (Titi)

Kaki Pucung,
Awak bunter maretungtung,
Basange anginan,
Sing paek ye ninjakin,
Uber kepung,
I kaki incang-incangang. (Bola)

14.  Bebladbadan.
 Conto:
1.      Matiuk jawa = belati = ngulati
2.      Mataluh nyuh = tombong = sombong
3.      Maabian jawa = kebon = ngebon
4.      Maadin kuud = klungah = jengah
5.      Nelungdasa lima = patsasur = ngangsur

15.  Sesapan.
Conto:
1.      Kaki-kaki Bentuyung, eda kasabanina tiang, tiang cucun kakine. Ini diucapkan ketika ada hujan lebat dan ada petir menyambar, maka karena takut diucapkanlah sesapaan tersebut.
2.      Ih, kayu sakti tiang nunas sikepan apang rahayu tiang mamargi. Diucapkan ketika akan bepergian bersama dengan anak kecil, agar dilindungi oleh Hyang Widhi.  


creted by ida bagus putra hari sudewa


Tidak ada komentar:

Posting Komentar